Trombositlerin Temel Özellikleri
- Trombositler (kan pulcukları), kemik iliğindeki dev hücreler olan megakaryositlerden kopan küçük, çekirdeksiz hücre parçacıklarıdır.
- Normalde kan dolaşımında 150.000-400.000/mm³ arasında bulunurlar ve ömürleri yaklaşık 7-10 gündür.
- Şekilleri disk benzeri olup, aktive olduklarında yıldıza benzer uzantılar çıkararak şekil değiştirirler.
- Hücre zarında, pıhtılaşma için gerekli olan reseptörler ve adezyon molekülleri bulunur.
- Granüllerinde; pıhtılaşma faktörleri, büyüme faktörleri ve vazokonstriktör maddeler (örn. serotonin) depolarlar.
İşlevsel Özellikleri
- Primer hemostazın merkezinde yer alırlar; damar yaralanması durumunda hızla hasarlı bölgeye yapışır (adezyon) ve birbirine bağlanır (agregasyon).
- Adezyon için von Willebrand Faktörü (vWF) gibi proteinlere ihtiyaç duyarlar.
- Aktive olduklarında granül içeriklerini dışarı salarak (sekresyon) pıhtılaşma kaskadını başlatır ve trombüs oluşumunu güçlendirirler.
- Pıhtı retraksiyonu (büzüşme) sağlayarak, pıhtının stabilizasyonuna ve yara iyileşmesine katkıda bulunurlar.
- Endotel hücrelerinin onarımı ve damar bütünlüğünün korunmasında rol oynayan büyüme faktörleri salgılarlar.
Yapısal ve Biyokimyasal Özellikler
- Hücre iskeleti, aktin ve miyozin filamentlerinden oluşur; bu yapı, şekil değişikliği ve sekresyon için gereklidir.
- Enerji ihtiyaçlarını mitokondrileri aracılığıyla aerobik solunumla karşılarlar.
- Yüzeylerinde glikoproteinler (GP Ib/IX/V, GP IIb/IIIa) bulunur; bu proteinler adezyon ve agregasyonda kritik öneme sahiptir.
- Dolaşımdaki ömürlerini tamamladıklarında, dalak ve karaciğerdeki makrofajlar tarafından temizlenirler.
Klinik Önemi
- Trombositopeni (düşük trombosit sayısı) kanama eğilimine, trombositoz (yüksek trombosit sayısı) ise tromboz riskine yol açar.
- Kalıtsal veya edinsel trombosit fonksiyon bozuklukları (örn. Glanzmann trombastenisi) ciddi kanamalara neden olabilir.
- Antiplatelet ilaçlar (aspirin, klopidogrel vb.) trombosit fonksiyonunu inhibe ederek kardiyovasküler hastalıklarda kullanılır.
|
