Çocuklarda Trombosit Yüksekliği (Trombositoz) Nedir?
Trombositler (plateletler), kanın pıhtılaşmasında görev alan hücre parçacıklarıdır. Çocuklarda trombosit sayısının normalden yüksek olması durumuna trombositoz denir. Genellikle trombosit sayısı 450.000/µL'nin üzerinde olduğunda bu durumdan söz edilir. Trombositoz, genellikle geçici ve iyi huylu bir durum olmakla birlikte, altta yatan nedenlerin belirlenmesi önemlidir.
Çocuklarda Trombosit Yüksekliğinin Nedenleri
Trombositoz, genellikle reaktif (sekonder) olarak ortaya çıkar, yani başka bir hastalık veya duruma bağlı gelişir. Daha nadir olarak primer (birincil) trombositoz görülebilir. İşte çocuklarda trombosit yüksekliğinin başlıca nedenleri:
- Enfeksiyonlar: En sık görülen nedendir. Vücut, enfeksiyonla savaşırken trombosit üretimini artırabilir. Özellikle üst solunum yolu enfeksiyonları, zatürre, idrar yolu enfeksiyonları ve viral hastalıklar (örneğin, kızamık, kabakulak) sonrasında sıkça görülür.
- Demir Eksikliği Anemisi: Demir eksikliği, çocuklarda trombositozun bir diğer yaygın nedenidir. Vücuttaki demir seviyeleri düştüğünde kemik iliği anormal şekilde tepki verebilir ve trombosit üretimini artırabilir.
- Dalak İşlev Bozuklukları veya Dalak Alınması (Splenektomi): Dalak, trombositlerin yıkıldığı organdır. Doğuştan dalak olmaması (aspleni) veya dalağın ameliyatla alınması durumunda trombositler daha uzun süre dolaşımda kalır ve sayıları artar.
- Enflamatuar Hastalıklar: Romatizmal hastalıklar (juvenil idiyopatik artrit gibi), inflamatuar bağırsak hastalıkları (Crohn hastalığı, ülseratif kolit) gibi kronik enflamasyon durumlarında trombosit sayısı yükselebilir.
- Kansızlık (Anemi) Türleri: Hemolitik anemi gibi kırmızı kan hücrelerinin hızla yıkıldığı durumlarda kemik iliği uyarılır ve bu da trombosit üretimini tetikleyebilir.
- İlaçlar: Bazı ilaçlar (örneğin, kortikosteroidler, bazı kemoterapi ilaçları) trombosit sayısında geçici artışa neden olabilir.
- Büyük Doku Hasarı veya Cerrahi Operasyonlar: Büyük bir ameliyat sonrası veya ciddi bir travma yaşandığında vücut iyileşme sürecinde trombosit üretimini artırabilir.
- Kanserler: Nadiren de olsa lösemi, lenfoma gibi bazı kanser türleri trombositoz ile ilişkili olabilir. Bu durumda genellikle diğer kan hücrelerinde de anormallikler görülür.
- Primer Trombositoz (Esansiyel Trombositemi): Bu, kemik iliğinin kendisinden kaynaklanan nadir bir hastalıktır. Kemik iliği aşırı miktarda trombosit üretir ve genellikle genetik mutasyonlarla (JAK2 mutasyonu gibi) ilişkilidir. Çocuklarda çok nadirdir.
Belirtileri Nelerdir?
Reaktif trombositoz genellikle belirti vermez ve altta yatan hastalığın belirtileri ön plandadır (ateş, halsizlik gibi). Çok yüksek trombosit sayılarında (<1.000.000/µL) nadiren aşağıdaki belirtiler görülebilir:
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Görme bozuklukları
- Kanama eğilimi (burun kanaması, diş eti kanaması)
- Damar tıkanıklığı (tromboz) belirtileri (nadir)
Tanı ve Tedavi
Tanı için tam kan sayımı (hemogram) yapılır. Trombosit sayısının yüksek olduğu tespit edilirse, altta yatan nedenin bulunması için ek testler (demir, ferritin, enfeksiyon belirteçleri, periferik yayma, gerekirse kemik iliği incelemesi) istenebilir.
Tedavi, altta yatan nedene yöneliktir:
- Enfeksiyon varsa, enfeksiyonun tedavi edilmesiyle trombosit sayısı genellikle birkaç hafta içinde normale döner.
- Demir eksikliği varsa, demir takviyesi verilir.
- Enflamatuar bir hastalık söz konusuysa, bu hastalığın kontrol altına alınması hedeflenir.
Primer trombositoz gibi nadir durumlarda ise, kan pıhtılaşmasını önleyici ilaçlar (aspirin gibi) veya trombosit sayısını düşüren ilaçlar kullanılabilir.
Sonuç
Çocuklarda trombosit yüksekliği çoğunlukla geçici ve altta yatan bir nedene (enfeksiyon, demir eksikliği gibi) bağlıdır. Endişe edilecek bir durum olmaktan çok, doğru teşhis ve altta yatan nedenin tedavisi önem taşır. Çocuğunuzun trombosit seviyeleri yüksek çıkarsa, mutlaka bir çocuk doktoruna veya çocuk hematoloji uzmanına başvurmanız önerilir. |
